« Τρύπα » του όζοντος

Κατοικούμε στον τρίτο κατά σειρά πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Απέχουμε από το κοντινό μας αστέρι, τον ήλιο μας, 150 εκατομ. χιλιόμετρα και το φως για να έλθει από τον ήλιο σε μας κάμνει 8 λεπτά. ( Το φως για να φτάσει στη Γη από το επόμενο πλησιέστερο αστέρι κάμνει 4 χρόνια !). Ο ήλιος όμως από φίλος μας που είναι ( γιατί μας χαρίζει φως και ζωή ),κινδυνεύουμε να γίνει μεγάλος εχθρός μας
. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
• Τι ακτινοβολίες μας στέλνει ο ήλιος.Ο ήλιος εκπέμπει όλες τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες: ραδιοκύματα, υπέρυθρες, ορατές, υπεριώδεις, ακτίνες Χ και γ. Οι τρεις τελευταίες είναι πολύ ισχυρές και ικανές να εξαφανίσουν κάθε ίχνος ζωής πάνω στη Γη και αυτό θα γινόταν αν δεν υπήρχε η ατμόσφαιρα. Αυτή η αεριώδης μάζα που περιβάλει την Γη, μας προστατεύει απ’ αυτές τις επικίνδυνες ακτινοβολίες. Οι ακτίνες Χ και γ απορροφούνται από τα μόρια του αζώτου και του οξυγόνου. Οι υπεριώδεις ακτινοβολίες απορροφούνται από το όζον. Τελικά πάνω στη Γη φτάνει μόνο το ορατό φως και ένα μέρος των υπέρυθρων και των ραδιοκυμάτων.
• Στιβάδα του όζοντος.Το όζον αποτελείται από τρία άτομα οξυγόνου (Ο3). Σε ύψος περίπου 20 χλμ πάνω από την επιφάνεια της Γης, στη στρατόσφαιρα, υπάρχει μια στιβάδα αέρα που είναι πλούσια σε μόρια όζοντος. Αυτή η στιβάδα του όζοντος περιβάλει όλη την Γη και απορροφάει την επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία και λειτουργεί έτσι σαν προστατευτική ομπρέλα για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Όμως το 1974 δυο επιστήμονες ο Molina (Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας) και ο Rowland (MIT), παρατήρησαν ότι οι χημικές ενώσεις χλωροφθοράνθρακες ( διεθνώς συμβολίζονται CFCs)καταστρέφουν τα μόρια του όζοντος στην στρατόσφαιρα, με αποτέλεσμα στη στιβάδα του όζοντος τα μόρια του όζοντος να λιγοστεύουν επικίνδυνα και έτσι δημιουργήθηκε ο όρος «τρύπα» του όζοντος. Λίγο νωρίτερα ο Crutzen ( Ινστιτούτο Max Planck, Γερμανία) είχε παρατηρήσει ότι προκαλούν το ίδιο και τα οξείδια του αζώτου(που προέρχονται κυρίως από τα υπερηχητικά αεροπλάνα), και γι’ αυτό οι τρεις τους τιμήθηκαν το 1995 με το βραβείο Nobel Χημείας.
• Μια γνωριμία με τους CFCs.Οι CFCs που είναι γνωστοί στο εμπόριο με το όνομα Freons, φτιάχτηκαν για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1930. Επειδή υγροποιούνται εύκολα, είναι αδρανείς, μη τοξικοί, μη εύφλεκτοι, είναι φθηνοί, χρησιμοποιήθηκαν σαν ψυκτικά σε ψυγεία και κλιματιστικά και αντικατέστησαν τις πολύ τοξικές ουσίες διοξείδιο του θείου και αμμωνία. Μεγάλες ποσότητες των CFCs χρησιμοποιήθηκαν στη βιομηχανία σε αφρώδη (διογκωτικά) προϊόντα π.χ. φλιτζάνια και πιάτα μιας χρήσης, φελιζόλ κλπ, σαν προωθητικά στα σπρέι , σαν διαλύτες στη βιομηχανία, καθαριστικά ηλεκτρονικών και βιομηχανικών προϊόντων, σε συστήματα πυρόσβεσης κλπ. Το 1977 μόνο στις ΗΠΑ παρασκευάστηκαν 1,5 εκατομ. τόνοι CFCs. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των CFCs, καταλήγει τελικά στη ατμόσφαιρα.
• Πως οι CFCs καταστρέφουν το όζον.Επειδή οι CFCs είναι σχετικά αδρανείς ενώσεις(δεν αντιδρούν με άλλες και έτσι να καταστραφούν), αφού βρεθούν στην ατμόσφαιρα μένουν αναλλοίωτες για πολλά χρόνια και σιγά-σιγά ανέρχονται και φθάνουν στη στρατόσφαιρα. Μόλις βρεθούν εκεί, διασπώνται από την υπεριώδη ακτινοβολία και δίνουν ρίζες χλωρίου (Cl .). Οι ρίζες χλωρίου καταστρέφουν μόρια του όζοντος και πάλι αναγεννώνται. (Μια μόνο ρίζα χλωρίου μπορεί να καταστρέψει πάνω από 100.000 μόρια όζοντος). Έτσι το στρατοσφαιρικό όζον ελαττώνεται με ταχύ ρυθμό και στη θέση απομένει μια «τρύπα» , απ’ όπου η επικίνδυνη υπεριώδης ακτινοβολία διέρχεται ανενόχλητη και φθάνει ως την επιφάνεια της Γης. Βέβαια πολλά κράτη, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, δεσμεύτηκαν να σταματήσουν σταδιακά τη χρήση των CFCs και να τα αντικαταστήσουν με ασφαλέστερες ουσίες.
Τελικά ο ήλιος θα παραμείνει φίλος μας ή θα γίνει μεγάλος εχθρός μας ; Από εμάς εξαρτάται….Αλλά ας ακούσουμε λίγο τον μακαριστό Γέροντα Παΐσιο : « Ο ήλιος καρφώνει και τον χειμώνα ακόμη σαν να είσαι στο Σινά, γιατί άνοιξαν τρύπες στην ατμόσφαιρα. Αν δεν φυσάη λίγο βόρεια, δεν μπορείς να σταθείς. – Γέροντα, τι θα γίνη με το όζον ; - Λίγη υπομονή θα κάνουμε, μέχρι να πάνε οι επιστήμονες με πέντε κιλά στόκο να βουλώσουν την τρύπα !!!... Ναι, ας πάνε να βουλώσουν τις τρύπες επάνω… Θα δουν ότι όλα ο Θεός τα έκανε καλά, με τόση αρμονία, και θα πουν: «Ευλόγησον, εμείς δεν τα κάναμε καλά ». Να κάνετε προσευχή να βουλώσει η τρύπα που άνοιξε στην ατμόσφαιρα. Άνοιξε μια «φιάλη» (της Αποκάλυψης εννοεί ο Γέροντας) και εκεί. Ξεραίνονται τα δένδρα, τα φυτά. Ο Θεός όμως μπορεί να το βολέψη».

Βιβλιογραφία : 1. Ebbing & Gammon, General Chemistry, εκδ. Houghton Mifflin, New York & Boston, 2005. 2.R.Chang, Chemistry, εκδ. McGraw-Hill, New York, 1998. 3. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου Λόγοι Ά, Με πόνο και αγάπη για τον σύγχρονο άνθρωπο, Ιερό ησυχαστήριο «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θες/νίκης, 1998.